Waar zit zout in?

Natrium komt van nature voor in voedingsmiddelen, maar wordt in de vorm van zout bij de bereiding nog eens extra toegevoegd. Dit gebeurt zowel bij de fabricage als thuis in de keuken. 30% van het zout dat wij eten komt uit het zoutvaatje, de overige 70% zit al in het eten en drinken verwerkt. Producten zoals chips, bouillonblokjes en kant-en-klare producten zoals soepen, ketchup, sojasaus en andere sauzen bevatten vrij veel zout, evenals vleeswaren (onder andere ham, bacon, rookvlees) en kaas. Het is een goede gewoonte om bij de aankoop van verpakte voedingsmiddelen het etiket te bestuderen. Hierop staan de ingrediënten vermeld in afnemende volgorde van de hoeveelheid dat ze voorkomen in het product. De producten waarbij zout of natrium hoog op de lijst staan, kunnen beter niet gekocht worden. Producten van verschillende varianten kunnen zo ook vergeleken worden, de samenstelling kan namelijk regelmatig verschillen.

Soorten

Zout wordt verkregen uit de bodem, uit zeewater en uit bronwater.

Er zijn verschillende soorten zout:

Keukenzout;
Bewerkt zout wat zowel met als zonder jodium te koop is. Om klontjes te voorkomen mag er door de fabrikant antiklontermiddel aan toegevoegd worden.

Zeezout;
Doordat dit zout meestal niet door de fabrikant bewerkt is kan het resten van allerlei mineralen zoals kalium, jodium en ijzer bevatten. Ook kunnen er resten van zwaardere metalen zoals lood, kwik en cadmium in voorkomen. Deze zijn afkomstig van afval dat in de zee gestort wordt. Eveneens bestaan er zeezouten die geraffineerd zijn (en dus een bijna gelijkwaardige zuiverheidsgraad bevatten als keukenzout) en zelfs ook onder de noemer "keukenzout" en "tafelzout" kunnen vallen.

Tafelzout;
Zout met een heel fijne korrel met een toegevoegd antiklontermiddel waardoor het goed strooibaar blijft. Aan tafelzout wordt ook wel eens jodium toegevoegd, dit wordt gejodeerd zout genoemd. Dit moet wel in de naam vermeldt worden als ‘jodiumhoudend tafelzout’.

Broodzout;
Dit is gejodeerd keukenzout. De hoeveelheid jodium die toegevoegd wordt is wettelijk vastgelegd. Dit zout mag gebruikt worden bij de bereiding van brood en broodvervangers. Onder broodvervangers worden producten verstaan als toast, knäckebröd en ontbijtkoek.

Nitrietpekelzout;
Dit zout wordt gebruikt bij de bereiding van vleeswaren voor de kleur. Nitrietpekelzout bestaat uit keukenzout met een klein beetje nitriet waaraan eventueel jodium toegevoegd is. De hoeveelheid jodium is wettelijk vastgelegd.

Aroma- of keukenzout;
Naast zout bevat deze variant gedroogde en vermalen kruiden en specerijen. Soms zijn er antiklontermiddel en een smaakversterker toegevoegd.

Rookzout;
De typische smaak die dit zout heeft, is verkregen door het zout te roken boven het vuur van notenhout.

Mineraalzout;
Bevat 40% minder natrium dan keukenzout en daarnaast zitten er andere mineralen in waaronder kalium en magnesium.

Gomasio;
Zeezout gemengd met vermalen sesamzaadjes.

Dieetzout;
Niet altijd geschikt voor een natriumarmdieet. Het natrium is grotendeels vervangen door kalium. Hierdoor is het voor hartpatienten af te raden, omdat het kalium in een te hoge concentratie in het bloed kan voorkomen en daardoor hartritmestoornissen kan veroorzaken.


Alternatieven

Er zijn verschillende natriumbeperkte alternatieven te vinden voor voedingsmiddelen die normaal gesproken veel natrium bevatten. In onderstaande tabel staan verschillende levensmiddelen met de normale (natriumrijke) variant en het alternatief met minder of geen natrium. De hoeveelheden natrium staan per portie of broodbeleg aangegeven. Wanneer het een andere huishoudmaat is, staat het erbij vermeld.

Zoutrijk Alternatief
Augurken, per stuk 90   mg 4   mg
Beschuit 25   mg 4   mg
Boter 30   mg 0   mg
Brood 190 mg 15 mg
Casselerrib 120 mg 10 mg
Cervelaatworst 140 mg 90 mg
Cornedbeef 150 mg 10 mg
Cracker 25   mg 2   mg
Gebraden gehakt 110 mg 10 mg
Gistenextract (Marmite) 140 mg 4   mg
Kaas 200 mg 10 mg
Kalkoenfilet 380 mg 8   mg
Ketjap manis, per eetlepel 730 mg 4   mg
Koekje 30   mg 4   mg
Leverpastei 120 mg 9   mg
Mayonaise, per eetlepel 45   mg 8   mg
Melk 70   mg 3   mg
Mosterd, per theelepel 20   mg 1   mg
Ontbijtkoek 65   mg 10 mg
Pinda’s, per eetlepel 50   mg 1   mg
Pindakaas 40   mg 0   mg
Rookvlees 430 mg 7   mg
Sambal oeloek, per theelepel 140 mg 2   mg
Smeerkaas 170 mg 9   mg
Soep 670 mg 15 mg
Tomatenketchup, per eetlepel 180 mg 8   mg